NĂNG LỰC ĐỔI MỚI SÁNG TẠO - ĐIỀU KIỆN TIÊN QUYẾT ĐỂ TRIỂN KHAI HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ĐMST TRONG DOANH NGHIỆP

1. Vì sao năng lực Đổi mới sáng tạo là điều kiện tiên quyết để triển khai hiệu quả ĐMST?

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng xanh hơn, số hóa hơn và hội nhập sâu hơn, đổi mới sáng tạo (ĐMST) không còn là một lựa chọn, mà đã trở thành yếu tố sống còn đối với mọi doanh nghiệp.

Đặc biệt, sau khi Nghị quyết 57 của Chính phủ được ban hành, với trọng tâm là thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển hệ sinh thái doanh nghiệp đổi mới và nâng cao năng suất dựa trên tri thức – áp lực phải “đổi mới để tồn tại” đang hiện hữu rõ ràng hơn bao giờ hết.

Tuy nhiên, nhìn rộng ra thị trường, chúng ta có thể thấy một thực tế đáng suy ngẫm: phần lớn doanh nghiệp Việt Nam mới dừng lại ở mức độ “nói về đổi mới”, chứ chưa thực sự đổi mới. Các chương trình được gắn mác “ĐMST” thường chỉ mang tính phong trào, thí điểm nhỏ lẻ, hoặc chỉ thể hiện trên truyền thông, trong khi tác động thực tế đến năng suất, hiệu quả hay giá trị gia tăng của doanh nghiệp lại không rõ rệt.

Nguyên nhân sâu xa không nằm ở việc doanh nghiệp thiếu vốn, thiếu công nghệ, mà ở chỗ họ thiếu năng lực thực hành ĐMST. Đổi mới sáng tạo không phải là một hành động đơn lẻ hay dự án tạm thời, mà là một năng lực tổ chức – đòi hỏi con người phải có kiến thức, kỹ năng, thái độ và công cụ phù hợp để liên tục tạo ra giá trị mới.

Rất nhiều doanh nghiệp ngày nay đầu tư mạnh vào máy móc, thiết bị, phần mềm, công nghệ AI, R&D… nhưng quên đầu tư vào con người – yếu tố quyết định thành bại của ĐMST. Không ít doanh nghiệp có chiến lược đổi mới rất bài bản trên giấy tờ, nhưng thiếu đội ngũ có năng lực thực thi, dẫn đến việc kế hoạch không được hiện thực hóa hoặc triển khai rời rạc, thiếu gắn kết.

Thực tế, một hệ thống ĐMST chỉ thực sự hoạt động khi có con người đổi mới trong đó. Công nghệ chỉ là công cụ. Ý tưởng chỉ là điểm khởi đầu. Chính năng lực ĐMST của đội ngũ mới là yếu tố đảm bảo cho sự vận hành hiệu quả của mọi sáng kiến. Khi năng lực này được xây dựng và duy trì, doanh nghiệp sẽ không chỉ chạy theo sự thay đổi – mà chủ động tạo ra sự thay đổi cho thị trường.

2. Hiểu đúng về năng lực ĐMST

2.1. Khái niệm về năng lực ĐMST

Năng lực ĐMST không chỉ là “khả năng nghĩ ra ý tưởng mới”, mà là tổng hòa của bốn thành tố gắn liền với hành vi, tư duy và hệ thống vận hành trong tổ chức:

(1) Kiến thức – Nền tảng nhận thức đúng về đổi mới sáng tạo

Doanh nghiệp chỉ có thể đổi mới hiệu quả khi hiểu đúng về bản chất của ĐMST. Đổi mới không đơn thuần là sáng kiến hay cải tiến kỹ thuật nhỏ lẻ, mà là quá trình tạo ra giá trị mới một cách có hệ thống, thông qua việc áp dụng tư duy sáng tạo, công nghệ, quy trình và mô hình kinh doanh mới.

Khi đội ngũ có kiến thức đúng đắn về ĐMST, họ sẽ biết cách đặt mục tiêu đúng, lựa chọn hướng đi phù hợp, và tránh được các sai lầm phổ biến như “đổi mới chỉ vì phong trào”.

(2) Kỹ năng – Năng lực thực hành các hoạt động đổi mới

Đây là yếu tố “hóa hành động” cho mọi ý tưởng. Kỹ năng ĐMST thể hiện ở khả năng tư duy phản biện, tư duy thiết kế (Design Thinking), xác định vấn đề cốt lõi, thử nghiệm ý tưởng (Prototyping), triển khai mô hình kinh doanh mới (Business Model Canvas, Lean Startup)…

Người có kỹ năng ĐMST không chỉ biết “nghĩ khác đi”, mà còn biết biến suy nghĩ thành giải pháp cụ thể – khả thi, có giá trị và đo lường được.

(3) Thái độ – Văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp

Một tổ chức chỉ có thể đổi mới bền vững khi trong đó tồn tại văn hóa đổi mới. Đó là nơi con người dám đặt câu hỏi, dám đề xuất, dám sai và học từ sai lầm, thay vì sợ rủi ro hoặc chỉ tuân thủ máy móc.

Thái độ đúng thể hiện ở sự chủ động cập nhật xu hướng, mở lòng với thay đổi, hợp tác cởi mở giữa các bộ phận, và khuyến khích mọi cá nhân đóng góp sáng kiến – không chỉ từ lãnh đạo, mà từ mọi cấp nhân viên.

(4) Công cụ – Phương tiện hỗ trợ tư duy và triển khai ĐMST hiệu quả

Công cụ giúp tư duy sáng tạo trở nên thực tế và có định hướng. Các phương pháp như Design Thinking, Business Model Canvas, Lean Startup, TRIZ, OKR cho ĐMST, hay các phần mềm quản trị ý tưởng và tri thức nội bộ là “đòn bẩy” giúp doanh nghiệp hệ thống hóa hoạt động đổi mới thay vì chỉ làm cảm tính.

Doanh nghiệp sở hữu bộ công cụ phù hợp và đội ngũ được huấn luyện sử dụng thuần thục sẽ rút ngắn thời gian triển khai ý tưởng, giảm rủi ro và tăng tỷ lệ thành công cho các dự án đổi mới.

2.2. Sự khác biệt giữa tổ chức có & không có năng lực ĐMST

Nói cách khác, năng lực ĐMST chính là “hệ miễn dịch” của doanh nghiệp trước biến động.
Nó giúp tổ chức không chỉ phản ứng với thay đổi, mà chủ động kiến tạo tương lai.

3. Khung đào tạo năng lực ĐMST trong doanh nghiệp

Việc phát triển năng lực ĐMST cần được thực hiện có lộ trình, có hệ thống và có mục tiêu rõ ràng, thay vì chỉ thông qua các khóa học rời rạc hoặc hoạt động truyền cảm hứng ngắn hạn.
Một khung đào tạo hiệu quả thường bao gồm ba cấp độ:

3.1. Foundation – Nền tảng nhận thức & kỹ năng cơ bản

Mục tiêu của cấp độ này là giúp đội ngũ hiểu đúng và nói cùng một “ngôn ngữ đổi mới”.
Nội dung đào tạo thường tập trung vào:

▶ Khái niệm, vai trò và tầm quan trọng của ĐMST đối với doanh nghiệp.

▶ Các dạng ĐMST (đổi mới sản phẩm, quy trình, mô hình kinh doanh, tổ chức…).

▶ Giới thiệu các công cụ cơ bản như Design Thinking, Brainstorming, 5 Why, Mind Mapping...

▶ Các ví dụ thực tiễn về doanh nghiệp thành công nhờ đổi mới.

Sau giai đoạn này, đội ngũ bắt đầu hình thành tư duy đổi mới và thái độ tích cực với thay đổi.

3.2. Functional – Năng lực ĐMST chuyên sâu theo từng nhóm kỹ năng

Ở cấp độ này, đào tạo được chuyên biệt hóa theo từng phòng ban hoặc vai trò. Chẳng hạn như: 

▶ Bộ phận marketing học cách ứng dụng đổi mới trong trải nghiệm khách hàng.

▶ Bộ phận sản xuất học cách tối ưu quy trình bằng tư duy sáng tạo và dữ liệu.

▶ Bộ phận nhân sự học cách xây dựng văn hóa đổi mới & động lực nội bộ.

▶ Lãnh đạo học cách thiết kế chiến lược đổi mới và dẫn dắt đội ngũ thực thi.

Cấp độ này giúp ĐMST lan tỏa theo chiều sâu, gắn với từng hoạt động cụ thể của doanh nghiệp, tránh tình trạng “học xong để đó”.

3.3. Advanced – Nâng cao, phát triển đội ngũ dẫn dắt ĐMST

Đây là cấp độ dành cho những cá nhân hoặc nhóm có vai trò dẫn dắt và lan tỏa đổi mới trong tổ chức – thường được gọi là Innovation Champion hoặc Innovation Leader.

Nội dung đào tạo hướng đến:

▶ Xây dựng chiến lược ĐMST tổng thể cho doanh nghiệp.

▶ Thiết kế hệ thống quản trị đổi mới (Innovation Governance).

▶ Quản lý danh mục dự án đổi mới (Innovation Portfolio).

▶ Đánh giá hiệu quả đổi mới và thiết lập cơ chế khuyến khích.

▶ Kỹ năng huấn luyện (coaching) đội ngũ để duy trì năng lượng đổi mới lâu dài.

Một doanh nghiệp có đội ngũ champion mạnh mẽ sẽ duy trì được ngọn lửa đổi mới bền vững, tránh tình trạng “sớm nở chóng tàn” của các chương trình sáng kiến.

4. Tổng kết

Trong kỷ nguyên biến động liên tục, đổi mới sáng tạo không còn là khẩu hiệu, mà là năng lực cốt lõi để doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Và năng lực này không bắt đầu từ ý tưởng, mà bắt đầu từ con người.

Công nghệ có thể mua, quy trình có thể sao chép, nhưng năng lực ĐMST – tư duy, kỹ năng và văn hóa đổi mới – chỉ có thể được xây dựng và nuôi dưỡng từ bên trong. Chính năng lực ấy giúp doanh nghiệp:

▶ Chủ động nắm bắt cơ hội thay đổi.

▶ Biến ý tưởng thành giá trị cụ thể.

▶ Duy trì “hệ miễn dịch” trước biến động của thị trường.

Vì thế, nếu muốn đổi mới bền vững, doanh nghiệp cần bắt đầu từ việc xây dựng năng lực ĐMST cho con người, chứ không phải chỉ đầu tư vào công nghệ hay chiến dịch.

Đổi mới không đến từ những gì doanh nghiệp có, mà đến từ cách con người trong doanh nghiệp suy nghĩ, hành động và cùng nhau kiến tạo giá trị mới.

5. Liên hệ tư vấn về Đổi mới sáng tạo

Công ty TNHH Tư vấn quản lý và Phát triển doanh nghiệp Á Châu:

Ms. Phương Phương

Số điện thoại Hotline/ Zalo: 0987.953.530 (Hotline)

                                           0913567755

Email: phuongmkt@ahead.com.vn

Văn phòng AHEAD:

Hà Nội: Số 18 Tam Trinh, Phường Bạch Mai, Hà Nội.

Đà Nẵng: 498 Bùi Trang Chước, Phường Hội An Tây, Thành phố Đà Nẵng.

Hồ Chí Minh: 8/29 Hoàng Hoa Thám, Phường Gia Định, Thành phố Hồ Chí Minh.